17. Hukuk Dairesi 2020/1280 E. , 2021/2056 K.
"İçtihat Metni"MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda; kararda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne dair verilen hükmün süresi içinde davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği düşünüldü:
-K A R A R-
Davacı vekili, davalıların sürücüsü, işleteni, maliki ve trafik sigorta şirketi oldukları iş makinesinin 26.01.2009 tarihinde müvekkilinin bacağına çarpması sonucu müvekkilinin sol bacağının kırıldığını belirterek, 2.000,00 TL maddi ve 10.000,00 TL manevi tazminatın tahsiline karar verilmesini talep etmiş, 05.04.2010 tarihli dilekçesi ile maddi tazminat talebini 13.500,00 TL’ye yükseltmiştir.
Davalılar vekilleri, davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuşlardır.
Mahkemece, Dairemizin usul ile ilgili bozma ilamına uyulmasına karar verilerek toplanan deliller ve benimsenen bilirkişi raporuna göre; davanın ve birleşen davanın kısmen kabulü ile; 13.500,00 TL maddi tazminatın 26.01.2009 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalılar ... Taah. İnş. Elektrik Nakliye Turizm San. Tic. Ltd. Şti., ... Elektrik İnş. Taah. Turizm Bilgisayar Sistemleri San. Tic. A.Ş., ... Elektrik Müh. İnş. San. Tic. adına Emrah Aydın ile ..."tan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine, davalılar ... Elektrik Dağıtım A.Ş., ... İnş. Tah. Mak. San. ve Tic. Ltd. Şti. ve ... Oyak Sigorta A.Ş. hakkında açılan maddi tazminat istemli davanın reddine; 4.000,00 TL manevi tazminatın 26.01.2009 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalılar ... Taah. İnş. Elektrik Nakliye Turizm San. Tic. Ltd. Şti., ... Elektrik İnş. Taah. Turizm Bilgisayar Sistemleri San. Tic. A.Ş. ... Elektrik Müh. İnş. San. Tic. adına Emrah Aydın ile ..."tan müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine, davalılar ... Elektrik Dağıtım A.Ş., ... İnş. Tahh. Mak. San. ve Tic. Ltd. Şti. hakkında açılan manevi tazminat istemli davanın reddine karar verilmiş; hüküm, davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından süresi içerisinde temyiz edilmiştir.
1-Dava, davalıların işleteni, sürücüsünün alt ve üst işvereni ve trafik sigorta şirketi oldukları iş makinesinin davacıya çarpması sonucu davacının yaralanması nedeniyle maddi ve manevi tazminat istemine ilişkindir.
a-2918 Sayılı KTK"nun hükümlerine göre, trafik kaydı işleteni kesin olarak gösteren bir karine değilse de onun kim olduğunu belirleyen güçlü bir kanıt niteliğindedir. Ancak, trafik kaydına rağmen işletenliğin 3. kişi üzerinde bulunmasını engelleyen bir yasa hükmü yoktur. Aynı yasanın 3. maddesinde "işleten; araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehin gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kişidir. Ancak ilgili tarafından başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilirse bu kimse işleten sayılır." şeklinde tanımlanmıştır. Aynı Kanunun 85. maddesinde ise "Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün ünvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı
olduğu teşebbüsün sahibi doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar." hükmüne yer verilmiştir.
Bu yasal düzenleme karşısında, kazaya karışan araçların meydana getirdikleri zararlardan araç sahiplerinin hukuken sorumlu olacağı ilkesi benimsenmiş ise de, araçların malikleri tarafından herhangi bir sebeple yararlanılması için bir başka kimseye devredilmesi halinde (kısa bir süre için kiralanmaması kaydıyla) artık üzerindeki fiili hakimiyeti kalmaması ve bu sebeple ekonomik yönden de bir yararlanma olanağının kalktığı durumlarda, o aracı kaza sırasında fiili hakimiyeti altında bulunduran ve ondan iktisaden yararlanan kimsenin işleten sıfatıyla meydana gelen zarardan sorumlu tutulması gerekir. Bunun sonucu olarak da araç maliki sorumlu tutulmamalıdır. Gerek doktrinde, gerekse Yargıtay"ın uygulamalarında, kiracının işleten sıfatının belirlenmesinde, kira sözleşmesinin uzun süreli olması, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma unsurlarının birlikte bulunması gerekmektedir.
Somut olayda, ... Finansal Kiralama A.Ş.’nin maliki olduğu kazaya neden olan iş makinesinin finansal leasing sözleşmesi ile davalı ... İnşaat Taahhüt San. Tic. Ltd. Şti. tarafından kiralandığı, sonrasında ise ... İnşaat Taahhüt San. Tic. Ltd. Şti. tarafından diğer davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd Şti.’ye kiraya verildiği ve kaza tarihinde de ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. tarafından kiracı sıfatıyla işletilmeye devam edildiği, davalı ...’in de ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti.’nin işçisi olduğu ileri sürülmüş, mahkemece; bu hususta herhangi bir belge sunulmamasına ve davalı ... İnş. Ltd. Şti. yetkilisinin ceza dosyasına verdiği ifade de 2008 yılı Kasım ayından beri kepçeyi operatörü ile birlikte davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti.’ye kiraya verdiğini ve yazılı bir sözleşme yapmadığını beyan etmesine rağmen, sadece beyanlara dayanılarak kira ilişkisi kabul edilerek davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti.’nin işleten sıfatının bulunduğu gerekçesiyle bu davalı yönünden dava kabul edilmiştir.
Kira sözleşmesinin geçerli olabilmesi için 3. kişileri bağlayıcı nitelikte ve güçte olması gerekir. Davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. vekili ... İnşaat Taahhüt San. Tic. Ltd. Şti. ile aralarında kiralama ilişkisi bulunmadığını, söz konusu yapım işi ile hiçbir şekilde ilgileri bulunmadığını, müvekkilinin işleten sıfatının ve tazminattan sorumluluğunun bulunmadığını savunmuş, mahkemece
bu konuda yeterli inceleme yapılmadan karar verilmiştir. Eksik inceleme ile hüküm kurulamaz.
Bu durumda, mahkemece yukarıda açıklanan yasal düzenlemelerde göz önünde bulundurularak, ... Finansal Kiralama A.Ş. adına trafikte kayıtlı, Finansal Leasing sözleşmesi ile davalı ... İnşaat Taahhüt San. Tic. Ltd. Şti. tarafından kiralanan iş makinesinin davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti.’ne kiralandığına dair 3. kişileri bağlayacak güçte bir kira sözleşmesi olup olmadığı, aracın teslim edilip edilmediği, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma olup olmadığı, kira sözleşmesinin ve kira bedelinin maliye ve vergi dairelerine bildirilip bildirilmediği gerektiğinde işleten ve kiracının ticari defter ve kayıtları üzerinde bilirkişi marifetiyle inceleme yaptırılmak suretiyle kira sözleşmesinin, fatura, ruhsat ve cari hesap hareketleri gibi yan delillerle desteklenip desteklenmediği, araştırılıp işletenlik sıfatının tartışılarak sonucuna göre karar verilmesi;
b-"Elektrik Dağıtım Şebekeleri ve YG Dağıtım Hatları Projeleri Yapım İşi" konulu sözleşmenin ifası sırasında meydana gelen kazada her ne kadar davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti., taşeron olarak işin yapılmasını üstlenen ... Elektrik (Emre Aygın"a)ile işi ile birlikte yapan olarak kabul edilmiş ise de, dosyaya sunulan belgelerden işin davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. tarafından yapıldığına dair bir sözleşme veya belge bulunmadığı, dosyada bulunan ve davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. adına düzenlenen faturaların ve belgelerin dava konusu kazanın meydana geldiği işyerinde yapılan işle ilgili olup olmadığının belli olmadığı, sadece beyanlar üzerine davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti.’nin taşeron olarak işin yapımını üstlenen ... Elektrik (Emre Aygın"a) işi ile birlikte yapan olarak kabul edilerek karar verildiği anlaşılmıştır.
Bu durumda mahkemece; uzman bilirkişiler aracılığı ile davalı şirketlerin ticari defterler ve kayıtları üzerinde, inceleme yapılarak, kazanın meydana geldiği Elektrik Dağıtım Şebekeleri ve YG Dağıtım Hatları Projeleri Yapım İşinin yapılması konusunda davalı ... Elektrik (Emre Aygın) ile ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. arasında herhangi bir ticari ilişki bulunup bulunmadığı hususunda rapor alınarak oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu biçimde hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
2-Kabule göre de; yukarıda (1) no’lu bentte izah edilen hususların tetkiki neticesinde davalı ... Taahhüt İnş Elektrik San Tic.Ltd Şti.’nin işleten olduğuna ya da ... Elektrik (Emre Aygın) ile işi birlikte üstlendiğine kanaat getirilmesi halinde;
a-Davacıya SGK"dan geçici iş göremezlik ödemesi yapılıp yapılmadığı araştırılıp, yapıldıysa bu ödemenin hesaplanan tazminattan mahsup edilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi isabetli olmamıştır.
b-Çalışma gücünün kaybına ilişkin zarar talebi, kişinin tüm yaşamı boyunca katlanacağı, geleceğe yönelik zararının da giderimi amacını taşıyan bir talep olduğundan, kişinin hak kazanacağı tazminat miktarının doğru belirlenebilmesi bakımından, çalışma gücü kaybına yol açan kaza tarihindeki gerçek ve net gelirinin doğru belirlenmesi önemlidir.
Kişinin herhangi bir işi yoksa, geliri asgari ücret kabul edilerek, raporun hazırlandığı tarihteki net asgari ücret üzerinden hesaplama yapılacaktır. Eğer davacının gelirinin asgari ücret üzerinde olduğu, bir başka anlatımla herhangi bir işyerinde çalıştığı ya da bir meslek icra ettiği ve asgari ücret üzerinde bir gelir elde edildiği iddia ediliyorsa bunun ispat edilmesi gerekir. Davacı asgari ücret üzerinde bir gelir elde ettiğini iddia etmiş ise SGK"dan trafik kazasının olduğu tarihteki davacının ücret ve gelirlerini gösterir tüm belgeler getirtmelidir. Kişi belirli bir iş yerine bağlı olmaksızın belirli bir meslek icra eden kişilerden ise SGK kayıtları olup olmadığı da araştırılarak ekonomik ve sosyal durumu ile ilgili zabıta araştırması yanında o meslek odasından o mesleği icra edenlerin kaza tarihi itibarı ile ortalama ücretleri sorulmalıdır.
Davacı vekili dava dilekçesinde davacının ... Ltd.Şti.nin ortağı olduğunu ve bizzat şöför olarak çalışarak gelir elde ettiğini iddia etmiştir.
Mahkemece; davacının sosyal ve ekonomik durumunun belirlenmesi amacıyla yaptırılan kolluk araştırması cevabında davacının aylık 700,00 TL geliri olduğu belirlenmiş, davacı tarafından dosyaya sunulan ortağı olduğu ... Hafriyat Taşımacılık Tic. Ltd. Şti. tarafından düzenlen iki adet gider pusulasında günlük yevmiyesinin 100,00 TL olduğu, yine ortağı olduğu olduğu ... Hafriyat Taşımacılık Tic. Ltd. Şti.‘ne ait yevmiye defterinde 2008 ve 2009 yıllarında davacıya, şirket kamyonunda çalışması sebebiyle günlük 100,00 TL’den 2008/Aralık ayında 3.000,00 TL ve 2009/Ocak ayında 2.600,00 TL olmak üzere ödeme yapıldığı anlaşılmıştır.
Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davacının, sunulan belgeler doğrultusunda günlük 100,00 TL, aylık da 3.000,00 TL kazancı olduğu (ve yıl boyunca çalışıp aynı geliri elde ettiği) esas alınarak asgari ücretin yaklaşık 6 katı düzeyinde gelir elde ettiği kabulü ile tazminat hesaplanmıştır.
Ayrıca kamyon şoförlüğü, işin özelliği gereği her gün yapılabilecek bir iş olmayıp, dinlenme süresinin de olduğu gözetilerek hesaplama yapılması gerekmektedir.
Davacının kazadan önce ne kadar gelir elde ettiğinin tespiti için mahkemece, öncelikle davacının SGK kayıtları getirtilerek, tarafların ibraz edeceği deliller ile davacının ilgili şoför odalarında kaydı olup olmadığı, ilgili vergi dairesinden kazançlarına ilişkin belgelerin ve mesleği ile ilgili sertifika vs. belgelerin getirtilmesi mesleği icra süreside gözetilerek ilgili meslek odasından o mesleği icra edenlerin kaza tarihi itibarı ile ortalama ücretlerinin sorularak davacının mesleği ve gerçek gelirinin tespiti ile hesaplama yapılmak üzere aktüer bilirkişiden ek rapor alınarak sonucuna göre davacının ve diğer davalıların hükmü temyiz etmemiş oldukları gözetilerek ve usuli kazanılmış haklar da göz önüne alınmak suretiyle karar verilmesi gerekirken yetersiz araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.
c-Olay tarihini kapsayan geçerli bir sigorta poliçesi mevcut olup işletenin işletenlik sıfatının kalkması sigorta poliçesinin geçerliliğini ortadan kaldırmaz, sigorta poliçesi ve poliçe nedeni ile davalının sorumluluğu (K.T.K. 20/d-94. md.-107. ve vs. md. açıklanan bazı durumlar ayrık olmak üzere) devam eder.
Dava konusu olayda; kazaya neden olan iş makinesi davalı ...Ş. nezdinde ZMMS poliçesi ile sigortalı olup, meydana gelen zarardan, davalı ... şirketinin müştereken ve müteselsilen sorumluluğu bulunduğunun anlaşılmasına göre, davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. vekilinin davalı ... ile arasındaki rücu ilişkisinde aleyhine sonuç doğuracak nitelikte olan hükmü temyiz etmekte hukuki yararı mevcut olduğundan iş bu dava yönünden icrai nitelikte olmayacak şekilde iç ilişkide gözetilecek tespit mahiyetinde olmak üzere, davacının hükmü temyiz etmemiş olduğu gözetilerek ve usuli kazanılmış haklar da göz önüne alınmak suretiyle, davalı ... şirketinin de müteselsilen sorumlu olup olmadığı tartışılmak ve bir karar verilmek üzere hükmün bozulmasına karar vermek gerekmiştir.
3-Bozma nedenine göre, davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. vekilinin manevi tazminata yönelik temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda (1) ve (2) numaralı bentlerde açıklanan nedenlerle davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti. vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, (3) numaralı bentte açıklanan nedenle, davalı ... Taahhüt İnş Elektrik San Tic. Ltd. Şti. vekilinin manevi tazminata yönelik temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden davalı ... Taahhüt İnş. Elektrik San. Tic. Ltd. Şti."ye geri verilmesine 01/03/2021 gününde oybirliğiyle karar verildi.
